प्रतिनिधी-श्री कीर्तिराज जाधव
देहदान: एक सर्वोच्च दान
देहदान म्हणजे काय?
देहदान म्हणजे मृत्यूनंतर आपला संपूर्ण शरीर (देह) वैद्यकीय शिक्षण, संशोधन आणि उपचारासाठी दान करणे. हा एक उच्च सामाजिक व वैज्ञानिक दृष्टिकोन असलेला निर्णय आहे, ज्यामुळे वैद्यकीय क्षेत्रातील विद्यार्थ्यांना मानवी शरीररचना प्रत्यक्ष अभ्यासता येते.
देहदानाचा उपयोग
1. वैद्यकीय शिक्षणासाठी महत्त्वाचा आधार:
वैद्यकीय विद्यार्थ्यांना शरीररचना आणि अवयवांचे कार्य प्रत्यक्ष शिकण्यासाठी देहदान महत्त्वाचे ठरते.
2. शास्त्रीय संशोधनासाठी मदत:
विविध आजार, त्यावरील शस्त्रक्रिया आणि उपचार पद्धती विकसित करण्यासाठी मृतदेहाचा उपयोग होतो.
3. आरोग्यसेवेसाठी योगदान:
काही प्रकरणांमध्ये अवयव प्रत्यारोपणासाठीही देहदान उपयुक्त ठरू शकते, जसे की डोळे, किडनी इत्यादी.
देहदानाचे फायदे
समाजासाठी मोठे योगदान: मृत्यूनंतरही समाजोपयोगी कार्य करण्याची संधी मिळते.
वैद्यकीय शिक्षणाला मदत: भविष्यातील डॉक्टर अधिक प्रशिक्षित होतात.
संशोधन आणि विज्ञानविकास: नवीन उपचार व शस्त्रक्रियांचे तंत्रज्ञान विकसित करण्यास मदत होते.
संस्कृतीतील सकारात्मक बदल: अंधश्रद्धा आणि चुकीच्या समजुती दूर करून विज्ञाननिष्ठ दृष्टिकोन तयार होतो.
स्वर्गीय बिरू अवबा शिनगारे सरांचे देहदान – श्रेष्टदान
आपल्या मृत्यूनंतरही समाजासाठी काहीतरी करण्याची इच्छा फार कमी लोकांची असते. त्यासाठी केवळ इच्छाशक्ती नाही, तर त्याग आणि समाजासाठी असलेली बांधिलकीही महत्त्वाची असते. स्वर्गीय बिरू अवबा शिनगारे सर यांनी याचे जिवंत उदाहरण आपल्या कार्यातून घालून दिले. त्यांनी आपल्या संपूर्ण जीवनभर विद्यार्थ्यांसाठी कार्य केले आणि मृत्यूनंतरही त्याच उद्देशाने आपला देह स्वर्गीय सौ. हौसाबाई होमिओपॅथिक मेडिकल कॉलेज, जयसिंगपूर (निमशिरगाव) येथे दान केला.
शिनगारे सरांचा देहदानाचा संकल्प
शिनगारे सर हे अत्यंत विचारशील आणि समाजहिताचा दृष्टिकोन ठेवून जीवन जगणारे व्यक्ती होते. मृत्यूनंतरही आपला देह विद्यार्थ्यांच्या अभ्यासासाठी दान व्हावा, ही त्यांची इच्छा होती. त्यांनी ही बाब आपले कुटुंबीय आणि निकटवर्तीयांना स्पष्ट शब्दांत सांगितली होती.
त्यांचे विचार:
"माझ्या मृत्यूनंतरही मी विद्यार्थ्यांसाठी उपयोगी ठरलो, तर माझ्या आयुष्याचा खरा अर्थ पूर्ण होईल."
"शिक्षकाने केवळ ज्ञानदान करावे असे नाही, तर विद्यार्थ्यांच्या हितासाठी शेवटपर्यंत कार्यरत राहावे."
शिनगारे सरांनी ही इच्छा त्यांचे कुटुंबीय आणि सहकाऱ्यांसमोर मांडली. त्यांच्या मुलांनीही आपल्या वडिलांच्या या उदात्त इच्छेला मान दिला आणि त्यांचा देह देहदानासाठी दान करण्याचा निर्णय घेतला.
शिनगारे सरांच्या देहदानाच्या प्रक्रियेतील टप्पे
1. मृत्यूपूर्वी इच्छा (Will) तयार करणे:
शिनगारे सरांनी आपल्या जीवनाच्या उत्तरार्धात देहदानाच्या निर्णयाबद्दल कुटुंबीयांना सांगून त्यांना तयार केले.
2. कुटुंबीयांची संमती:
त्यांच्या कुटुंबानेही हा निर्णय सकारात्मक दृष्टीने घेतला आणि त्यांच्या इच्छेनुसार देहदान करण्याचे ठरवले.
3. महाविद्यालयाशी संपर्क:
मृत्यूनंतर कुटुंबाने स्वर्गीय सौ. हौसाबाई होमिओपॅथिक मेडिकल कॉलेज, जयसिंगपूर (निमशिरगाव) येथे संपर्क साधला.
4. देहदानाची प्रत्यक्ष प्रक्रिया:
महाविद्यालयातील तज्ज्ञांनी आवश्यक प्रक्रिया पूर्ण करून विद्यार्थ्यांच्या वैद्यकीय शिक्षणासाठी त्यांचा देह स्वीकारला.
शिनगारे सरांचे कुटुंब आणि समाज यांचा अभिमान:
त्यांचे हे कार्य केवळ कुटुंबापुरते मर्यादित राहिले नाही, तर त्यांच्या या निर्णयामुळे संपूर्ण समाजात प्रेरणा निर्माण झाली.
विद्यार्थ्यांसाठी मिळणारा फायदा
शिनगारे सरांचे देहदान हे वैद्यकीय विद्यार्थ्यांसाठी एक मौल्यवान संधी ठरली आहे.
त्यांच्या देहाच्या अभ्यासातून मानवी शरीरशास्त्र समजून घेण्यास मदत होईल.
नवोदित डॉक्टरांना शरीररचना (Anatomy), अवयवांचे कार्य (Physiology), आणि विविध आजारांवरील संशोधन यासाठी हा देह उपयोगी ठरेल.
भविष्यातील डॉक्टरांना प्रत्यक्ष मानवी शरीरावर अध्ययन करण्याची संधी मिळेल, ज्यामुळे त्यांचे कौशल्य विकसित होईल.
महाविद्यालयातील विद्यार्थी मानवी शरीराच्या अस्सल संरचनेचा अभ्यास करू शकतील, जो केवळ पुस्तकी ज्ञानातून शक्य होत नाही.
कुटुंबीयांची सकारात्मक भूमिका
शिनगारे सरांच्या कुटुंबीयांनी अत्यंत मोठ्या मनाने आणि उदात्त विचाराने त्यांची इच्छा पूर्ण केली.
भावनिकदृष्ट्या हा निर्णय कठीण होता, परंतु समाजासाठी त्याचा होणारा उपयोग पाहता त्यांनी हा निर्णय घेतला.
त्यांच्या कुटुंबाने हा निर्णय केवळ कर्तव्य म्हणून घेतला नाही, तर ते शिनगारे सरांच्या विचारांना योग्य तो न्याय मिळावा, यासाठी बांधील राहिले.
त्यांच्या मुलांनी या संकल्पनेला पाठिंबा दिल्याने समाजातही देहदानाबाबत जागृती निर्माण होण्यास मदत झाली.
शिक्षक म्हणून घेतलेला शेवटपर्यंतचा आदर्श निर्णय
शिनगारे सर हे विद्यार्थ्यांमध्ये लोकप्रिय शिक्षक होते. त्यांचे अध्यापन केवळ शैक्षणिक नव्हते, तर त्यांनी नेहमी विद्यार्थ्यांच्या समृद्धीसाठी विचार केला.
"विद्यार्थ्यांच्या भल्यासाठीच माझा उपयोग व्हावा," हे त्यांचे अंतिम वचन होते, आणि ते खरे करून त्यांनी आपला देह विद्यार्थ्यांच्या अध्ययनासाठी दिला.
शिक्षकाने विद्यार्थ्यांना ज्ञान दिले, शिक्षण दिले, संस्कार दिले आणि शेवटी आपले शरीरसुद्धा त्यांच्यासाठी अर्पण केले, ही गोष्ट अतिशय प्रेरणादायी आहे.
त्यांनी देहदान करून एका शिक्षकाची भूमिका मृत्यूनंतरही विद्यार्थ्यांसाठी प्रेरणादायी ठरू शकते, हे दाखवून दिले.
समाजासाठी प्रेरणादायी संदेश
शिनगारे सरांच्या या महान कार्यामुळे समाजातील अनेक जण देहदानाच्या संकल्पनेबद्दल सकारात्मक विचार करू लागले आहेत.
हा निर्णय केवळ एक व्यक्ती किंवा एक कुटुंब यापुरता मर्यादित नाही, तर हा एक संपूर्ण समाजासाठी प्रेरणादायी कार्य आहे.
त्यांनी घेतलेला हा निर्णय सर्वसामान्य लोकांसाठी एक नवा आदर्श निर्माण करणारा आहे.
"आपल्याला मृत्यूनंतरही समाजासाठी काही करता आले, तर त्याहून मोठे दुसरे पुण्य नाही!"
"शिनगारे सरांचे हे महान कार्य भविष्यातील पिढ्यांसाठी एक दीपस्तंभ ठरेल!"
✍🏻 डॉ. हर्षवर्धन सदाशिव भोसले